Sinds de Franse revolutie is het onderwijs in Frankrijk openbaar. Dit moet zo ongeveer wel het walhalla voor Klaas Dijkhoff (VVD) zijn. Hij krijgt steeds meer moeite met artikel 23 uit onze Grondwet die de vrijheid van ons onderwijs regelt. En Dijkhoff is niet de enige. Een peiling van EenVandaag zou laten zien dat een meerderheid van de Nederlanders ook geen voorstander is van het huidige onderwijsbestel. Die peiling werd overigens gehouden na het debacle op het Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam. Maak al het onderwijs openbaar om misstanden zoals in Amsterdam te voorkomen. Is dan algemeen openbaar onderwijs het middel tegen alle hedendaagse maatschappelijke kwalen? Ja, het kan makkelijk zijn. In een centralistisch bestuurd land zoals Frankrijk, werd een landelijk verbod op mobiele telefoons op Franse scholen eenvoudig snel geregeld. De Franse manier van scholen aansturen werkt ook willekeur in de hand. De signatuur van de regering in Parijs maakt dat er de ene regeringsperiode wel en de andere periode geen crucifix in het klaslokaal hangt. Immers, ook een wet daarop is zo gemaakt. Ondanks, of misschien wel dankzij, het centralistisch openbaar onderwijs bloeit in Frankrijk het particulier onderwijs weelderig. Als je maar geld hebt, kun je je onttrekken aan het door de staat ingerichte openbaar onderwijs. En de elite lijkt dat massaal te doen.
Is dit dan de toekomst van het onderwijs in Nederland? Zouden ze dit nu in Den Haag werkelijk willen? Thorbecke, de liberale staatsman die verantwoordelijk is voor de Grondwet met dat beruchte artikel 23, was juist een voorstander van vrijheid op onderwijs. Die vrijheid bevorderde volgens hem de betrokkenheid van de Nederlanders bij de inrichting van de maatschappij als geheel. Net zoals nu verschilde men daarover ook toen nogal van mening. Thorbecke maakt hier hét verschil met Dijkhoff. Hij rekende op het gezonde verstand van de Nederlander. Want ‘bij het ontbreken daarvan zou ook openbaar onderwijs niet kunnen helpen’. Hij noemde openbaar onderwijs dan ook niet voor niets ‘dwangonderwijs’. En door ‘moeten’ leer je niet. Zo zou je niet alleen naar het onderwijs, maar ook naar de maatschappij als geheel kunnen kijken. Met alle misstanden die er nu eenmaal zijn, gaat vertrouwen altijd voor wantrouwen. Onze hedendaagse scholen kunnen hier het verschil maken. Wij hebben de taak om vertrouwen te tonen in de ander en dat vertrouwen ook in onszelf te hebben. Zelfbewust bijzonder onderwijs maakt het verschil. En dat bewijzen we al honderd jaar!